દેશમાં 1 જુલાઈથી ત્રણ નવા કાયદા અમલમાં આવશે, જેના કારણે દેશમાં ક્યાંય પણ ઝીરો એફઆઈઆર નોંધી શકાશે. તો ચાલો જાણીએ આમાં કયો નિયમ લાગુ પડે છે.
1 લી જુલાઈથી નવા ફોજદારી નિયમો
ભારતમાં 1લી જુલાઈથી નવો કાયદો લાગુ થવા જઈ રહ્યો છે. હવે દેશમાં ભારતીય નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા, ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ અને ભારતીય પુરાવા સંહિતા લાગુ થશે. આ હેઠળ, કોઈપણ જગ્યાએ ઝીરો એફઆઈઆર નોંધાવી શકાય છે. આ સિવાય દરેક પોલીસ સ્ટેશનમાં એક પોલીસ અધિકારીની નિમણૂક કરવામાં આવશે, જેની પાસે કોઈપણ વ્યક્તિની ધરપકડ સંબંધિત તમામ માહિતી હશે. આવી સ્થિતિમાં સવાલ એ થાય છે કે ઝીરો એફઆઈઆર શું છે અને તેમાં કયા નિયમો લાગુ છે.
ઝીરો એફઆઈઆર શું છે?
ઝીરો એફઆઈઆર એ એફઆઈઆર છે જે કોઈપણ પોલીસ સ્ટેશનમાં નોંધાવી શકાય છે. ગુનો કયાં સ્થળે થયો હોય અથવા પોલીસ સ્ટેશનના અધિકારક્ષેત્રને ધ્યાનમાં લીધા વગર. ઝીરો FIR નામ શૂન્ય સીરીયલ નંબર દર્શાવે છે. પોલીસ આ એફઆઈઆર શૂન્ય સીરીયલ નંબર હેઠળ નોંધે છે અને તેને તે પોલીસ સ્ટેશનમાં ટ્રાન્સફર કરે છે જ્યાં તેની તપાસ કરવાની હોય અથવા તે વિસ્તાર અથવા અધિકારક્ષેત્ર પર અધિકારક્ષેત્ર ધરાવતા પોલીસ સ્ટેશનમાં.
કયા ગુનામાં શૂન્ય FIR નોંધાય છે?
ઝીરો એફઆઈઆર બે પ્રકારના કેસમાં નોંધવામાં આવે છે, પહેલો કોગ્નિઝેબલ ગુનો અને બીજો નોન-કોગ્નિઝેબલ ગુનો છે. નોન-કોગ્નિઝેબલ ગુનાઓ નાના અપરાધો છે, જેમ કે નાના હુમલા જેવી ઘટનાઓ. આવા કિસ્સાઓમાં, FIR સીધી નોંધી શકાતી નથી, તેના બદલે ફરિયાદ મેજિસ્ટ્રેટને મોકલવામાં આવે છે અને મેજિસ્ટ્રેટ આ કેસમાં આરોપીઓને સમન્સ જારી કરી શકે છે. જે બાદ મામલો શરૂ થાય છે. એટલે કે, આવા કિસ્સામાં, અધિકારક્ષેત્ર હોય કે ન હોય, કોઈ પણ સંજોગોમાં કેસ નોંધી શકાય નહીં.
બીજું નોન-કોગ્નિઝેબલ ગુનો છે. આ ગંભીર ગુનાઓ છે. આવા કિસ્સાઓમાં ફાયરિંગ, હત્યા અને બળાત્કાર વગેરે જેવી ઘટનાઓ બને છે, જેમાં સીધી FIR નોંધવામાં આવે છે. CrPC ની કલમ 154 હેઠળ, પોલીસને કોગ્નિઝેબલ કેસમાં સીધી FIR નોંધવી જરૂરી છે.
